Với quan điểm thống nhất mã thuốc phục vụ cho công tác thống kê báo cáo và nhằm đánh giá thị trường tiêu dùng thuốc, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã phát triển hệ thống phân loại ATC (Anatomical Therapeutic Chemical) dựa trên hệ thống phân loại của Châu Âu cũ. Năm 1969 báo cáo công trình nghiên cứu về tiêu dùng thuốc, được trình bày tại Hội nghị ở Oslo. Từ Hội nghị này Hệ thống phân loại sử dụng cho tiến hành các nghiên cứu về tiêu dùng thuốc đã được cả thế giới chấp nhận. Và Hệ thống ATC ra đời, dựa trên cách thức phân loại theo hoá trị liệu; và hiện vẫn đang được dùng ở Tổ chức Nghiên cứu Thị trường Dược châu Âu.
Kể từ đó Hệ thống ATC/DDD được sử dụng rộng rãi cho hầu hết các loại thuốc trên thị trường Bắc Âu. Mối quan tâm của cộng đồng quốc tế về Hệ thống phân loại này càng lớn thông qua hoạt động của nhóm DURG.
Năm 1996, WHO nhận thấy sự cần thiết phải nhân rộng việc sử dụng Hệ thống phân loại ATC như một tiêu chuẩn quốc tế cho nghiên cứu sử dụng thuốc. Vì thế, trung tâm nghiên cứu về vấn đề này đã được chuyển từ Copenhagen, Đan Mạch tới trụ sở chính của WHO ở Geneva.
Điểm này rất quan trọng vì khởi động cho sự hợp tác chặt chẽ trong công tác nghiên cứu sử dụng thuốc trên thế giới. Đồng thời, qua đó giúp cho các chuyên gia của WHO tiếp cận được nhiều loại thuốc và mức độ sử dụng chúng trên qui mô toàn cầu, đặc biệt là ở các nước đang phát triển.
Trong Hệ thống phân loại ATC, thuốc được chia thành các nhóm khác nhau dựa vào cơ quan hay hệ thống mà chúng tác động, đồng thời còn dựa vào các đặc tính khác như hoá học, dược lý học và tác dụng điều trị.
Thuốc được chia thành tất cả là 14 nhóm và theo 5 mức độ.
Phân nhóm thuốc theo ATC:
Sau đây là một ví dụ về phân loại cụ thể, liên quan tới thuốc acarbose. Qua đó thấy thể hiện cấu trúc của mã.
Nhận xét:
+ Trong hệ thống phân loại ATC, tất cả các chế phẩm chỉ có Acarbose đều có mã là A10BF01.
+ Danh pháp các tên thuốc được ghi theo tên chung quốc tế (INN)
Qui tắc phân loại:
+ Các công thức thuốc khác nhau mà được sử dụng một cách hệ thống hay trong trường hợp cần thiết thì cũng có các mã ATC khác nhau.
+ Prednisolon có nhiều mã ATC.
+ Một số nhóm ATC được phân loại trong cả các nhóm hoá học và dược lý
Phân loại các chế phẩm đơn
Chế phẩm đơn được định nghĩa là:
• Các chế phẩm chứa một hoạt chất (bao gồm các hỗn hợp các đồng phân lập thể).
• Các chế phẩm thuốc mà ngoài hoạt chất còn có những chất bổ trợ khác được thêm vào nhằm tăng tính ổn định của thuốc (VD: các vaccin còn có một lượng nhỏ các chất kháng khuẩn), nhằm làm tăng thời gian tác dụng (VD: các thuốc tác dụng chậm), hoặc làm tăng sự hấp thu (VD: các chất hoà tan khác trong trong một số dạng thuốc điều trị bệnh da liễu) cũng được coi là những chế phẩm đơn giản.
1. Các dạng phối hợp chứa hai hay nhiều hoạt chất cùng mức phân loại thứ tự thường có mã 20 hay 30 trong mức phân loại thứ 5
2. Các dạng thuốc phối hợp chứa hai hay nhiều hoạt chất không cùng mức phân loại thứ tự có các mã từ 50 trở đi
3. Các dạng phối hợp có chứa thuốc hướng tâm thần mà không được phân loại theo mã N05 - psycholeptics (thuốc tâm thần) hay N06 - psycholeptics (thuốc hướng thần) được phân loại theo mức thứ 5 có mã từ 70 trở lên
Chế phẩm chứa những loại thuốc khác được thêm vào một thuốc thần kinh cũng được phân loại ở đây.
Một số nước trên thế giới đã chủ động xây dựng bộ mã quốc gia, sử dụng thống nhất cho riêng mình. Những bộ mã này được xây dựng từ những thập kỷ 70 và vẫn được sử dụng cho đến nay.
(Tổng hợp và Biên soạn)